عوارض ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد

عوارض ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد : خون هر فرد دارای ویژگی های خاصی است. اگر خون نوزاد و مادر ناسازگار باشد، می تواند منجر به کم خونی جنین، هیدروپس ایمنی (اریتروبلاستوز جنین) و سایر عوارض شود.

ناسازگاری گروه خونی چیست؟

گروه خونی برای توصیف پروتئین یا عدم وجود پروتئین در سلول‌های خونی استفاده می‌شود، و اگرچه ممکن است کاملاً نامرتبط به نظر برسد، گروه خونی در واقع می‌تواند یک عامل خطر برای فلج مغزی در سناریوهای خاص باشد.

وقتی مادر و جنین در حال رشد او دارای گروه‌های خونی ناسازگار باشند، می‌تواند منجر به بیماری در نوزاد و به طور بالقوه زردی شدید شود که ممکن است باعث آسیب مغزی شود و سپس باعث فلج مغزی شود.

بررسی گروه های خونی مادر و نوزاد پس از تولد و احتمال ناسازگاری Rh در دوران بارداری آسان است. درمان های پیشگیرانه می تواند خطر ناسازگاری را کاهش دهد که به جنین یا نوزاد آسیب می رساند.

شایع ترین نوع ناسازگاری گروه خونی، بیماری Rh (همچنین به نام ناسازگاری Rh شناخته می شود) است. فاکتور Rh یک پروتئین روی پوشش گلبول های قرمز خون است. اگر پروتئین فاکتور Rh وجود داشته باشد، فرد Rh مثبت است. اگر پروتئین فاکتور Rh وجود نداشته باشد، فرد Rh منفی است.

وقتی فاکتور Rh مادر منفی و جنین مثبت باشد، می‌تواند باعث شود که سیستم ایمنی مادر آنتی‌بادی‌های Rh بسازد که به عنوان خارجی به گلبول‌های قرمز خون کودک حمله می‌کنند. گروه خونی ویژگی های سلول های خونی در یک فرد خاص را توصیف می کند.

به طور خاص، این نوع، انواع پروتئین ها یا کمبود پروتئین هایی را که فرد روی گلبول های قرمز خون خود دارد، توصیف می کند.

خون به صورت ABO و همچنین با فاکتور Rh تایپ می شود. گروه خونی ABO ممکن است A، B، AB یا O باشد.

علت ناسازگاری گروه خونی چیست؟

گروه خونی و فاکتورها توسط ژنتیک تعیین می شود. نوزاد ممکن است دارای گروه خونی و فاکتور Rh یکی از والدین یا ترکیبی از هر دو باشد. ژن Rh مثبت غالب (قوی تر) است و حتی زمانی که با یک ژن Rh منفی جفت می شود، ژن مثبت بر آن اثر می گذارد.

ناسازگاری گروه خونی تنها زمانی مشکل ساز می شود که مادر علیه سلول های خونی نوزادش آنتی بادی ایجاد کند. این آنتی‌بادی‌ها تا زمانی که مادر «حساس‌تر» نشود، ایجاد نمی‌شوند، که زمانی اتفاق می‌افتد که خون مادر و نوزاد در دوران بارداری با هم مخلوط شوند.

اگر خون نوزاد از جفت عبور کند یا در طی برخی آزمایش‌های تهاجمی قبل از تولد، ضربه، تولد یا موقعیت‌های دیگر این اتفاق می‌افتد. اگرچه ایجاد حساسیت در بارداری اول یک مسئله رایج نیست، اما می تواند عوارضی در بارداری بعدی ایجاد کند.

تشخیص پیش از تولد ناسازگاری گروه خونی

شناسایی زودهنگام آنتی بادی ها مهم است و همه زنان باردار در اوایل بارداری آزمایش خون دریافت می کنند. اگر آنتی بادی وجود داشته باشد، روش های تشخیصی قبل از تولد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سونوگرافی برای ارزیابی جریان خون در مغز نوزاد، که می تواند برای تشخیص کم خونی اولیه قبل از شواهد هیدروپس استفاده شود.

گروه خونی Rh مثبت یا منفی است که به صورت Rh+ یا Rh- نوشته می شود. مثبت به این معنی است که خون فرد دارای پروتئین Rh است و منفی به معنای عدم وجود پروتئین است.

وقتی ABO و Rh با هم توصیف می شوند، هشت گروه خونی مختلف وجود دارد: A+، A-، B+، B-، AB+، AB-، O+ و O-. به عبارت دیگر، هر کسی از هر نوع، از ABO و Rh، یکی دارد.

گروه خونی شما از والدین شما می آید. شما یک ژن از مادر و یکی از پدرتان برای ABO و Rh دریافت می کنید و این ترکیب گروه خونی شما را تعیین می کند.

در حالی که چهار گزینه برای ABO وجود دارد، تنها دو گزینه برای Rh وجود دارد و مثبت غالب است.

علاوه بر OB معمولی شما، یک متخصص طب جنین مادر به نظارت و مدیریت هر گونه مسائل مربوط به ناسازگاری گروه خونی در دوران بارداری شما کمک خواهد کرد

. اگر نوزاد شما پس از تولد به مراقبت های ویژه نیاز دارد، تیم مراقبت شما ممکن است شامل یک متخصص نوزادان در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) باشد.

ناسازگاری گروه خونی چه تاثیری بر کودک من می گذارد؟

از آنجایی که آنتی بادی های مادر گلبول های قرمز نوزاد را از بین می برند، کودک ممکن است دچار کم خونی شود. کم خونی می تواند عوارض دیگری ایجاد کند، از جمله:

یرقان – زرد شدن پوست، چشم ها و غشاهای مخاطی

بزرگ شدن کبد و طحال

هیدروپس جنینی – این زمانی اتفاق می افتد که اندام های کودک قادر به کنترل کم خونی نیستند. قلب کودک شروع به از کار افتادن می کند و مقادیر زیادی مایع در بافت ها و اندام های جنین جمع می شود. جنین مبتلا به هیدروپس فتالیس در معرض خطر زیادی برای مرده به دنیا آمدن است.

پس از تولد، تخریب گلبول‌های قرمز ممکن است ادامه یابد و منجر به وضعیتی به نام بیماری همولیتیک نوزاد (HDN) شود. مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

زردی شدید – زمانی که کبد نوزاد قادر به تحمل مقدار زیادی بیلی روبین که در نتیجه تجزیه گلبول های قرمز خون است، نباشد، کبد کودک بزرگ می شود و کم خونی ادامه می یابد.

کرنیکتروس – شدیدترین شکل بیلی روبین اضافی می تواند منجر به تجمع بیلی روبین در مغز شود که احتمالاً باعث تشنج، آسیب مغزی، ناشنوایی و مرگ می شود.

گروه خونی متفاوت مادر و نوزاد

اگر مادر Rh و جنین Rh+ باشد، ناسازگاری Rh در دوران بارداری رخ می دهد.این مشکل ساز است زیرا بدن مادر پروتئین Rh را تشخیص نمی دهد و آن را به عنوان یک ماده خارجی در نظر می گیرد. این به این دلیل رخ می دهد که پروتئین های گروه خونی آنتی ژن هایی هستند که آنتی بادی های سیستم ایمنی را جذب می کنند.

اگر یک آنتی ژن خارجی در جریان خون وجود داشته باشد، سیستم ایمنی آنتی بادی هایی ایجاد می کند که به آنتی ژن ها متصل می شوند و سیگنال حمله به آنها را نشان می دهند.

آنتی‌بادی‌های مادر در جنین گردش می‌کنند تا به زنده ماندن جنین کمک کنند در حالی که سیستم ایمنی رشد می‌کند، اما وقتی ناسازگاری گروه خونی وجود دارد، آن آنتی‌بادی‌ها ممکن است حمله کنند. گلبول های خون جنین نیز ممکن است به داخل مادر گردش کند و همچنین باعث حمله شود.

ناسازگاری گروه خونی چه تاثیری بر بارداری من دارد؟

ممکن است به آزمایش خون مکرر برای پیگیری مقدار آنتی بادی هایی که تولید می کنید و سونوگرافی های منظم برای نظارت دقیق تر کودک خود نیاز داشته باشید.

اگر وضعیت کودک شما بدتر شود، ممکن است لازم باشد زودتر زایمان کنید. اگر مادر Rh منفی هنوز حساس نشده باشد، معمولاً به او ایمونوگلوبولین Rh (RhIg) داده می شود که به نام RhoGAM نیز شناخته می شود.

این فرآورده خونی می تواند از واکنش آنتی بادی های مادر به سلول های Rh مثبت جلوگیری کند. به بسیاری از زنان نیز در حدود هفته 28 بارداری RhIg داده می شود.

پیشگیری از ناسازگاری خونی مادر و جنین

خوشبختانه با تزریق دارویی به نام ایمونوگلوبولین Rh یا روگام (Rhogam) به مادر، احتمال حساس شدن خون مادر به Rh خون جنین در صورت نشت خون جنین به بدن مادر از بین ‌‌می‌رود.

 اگر Rh منفی هستید و پیش از این نیز باردار شده‌اید، اما این آمپول به شما تزریق نشده، با انجام یک آزمایش خون که بخشی از مراقبت‌های معمول دوران بارداری است، از داشتن یا نداشتن پادتن‌هایی باخبر می‌شوید که به خون Rh مثبت حمله ‌‌می‌کنند.

حتی اگر در بارداری پیشین، جنین شما سقط شده باشد یا حاملگی خارج رحم داشته‌اید نیز لازم است این آزمایش را انجام دهید.

اگر پادتن Rh در بدن شما وجود داشته باشد، دیگر برای تزریق آمپول دیر است و در صورت مثبت بودن Rh جنین، احتمال بروز مشکلاتی برای جنین وجود دارد، اما اگر پادتن Rh را نداشته باشید، تزریق آمپول از ساخته شدن پادتن جلوگیری ‌‌می‌کند. 

در دوران بارداری معمولاً خون جنین از خون شما جدا باقی ‌‌می‌ماند و تعداد بسیار کمی سلول‌های خونی از جفت عبور ‌‌می‌کند. در واقع تا زمان زایمان، احتمال مخلوط شدن خون شما و جنین به میزان قابل توجه وجود ندارد. به همین دلیل، ناسازگاری Rh شما و جنین معمولاً دربارۀ فرزند اول شما مشکلی را به وجود نخواهد آورد و اگر خون شما و جنین تا زمان زایمان با هم مخلوط نشود، فرزند شما پیش از این که سیستم ایمنی شما به اندازۀ کافی پادتن علیه او تولید کند، به دنیا خواهد آمد و مشکلی برای او پیش نمی‌آید.

پس از تولد نوزاد، اگر Rh فرزندتان مثبت باشد، باید آمپول روگام را تزریق کنید. اگر هنگام زایمان، شما در معرض خون Rh مثبت نوزاد قرار گرفتید، تزریق این دارو، جلوی ساخته شدن پادتن‌های مهاجم به سلول‌های خونی Rh مثبت در بدن شما را خواهد گرفت و به پیشگیری از مشکل در بارداری‌های بعدی شما کمک خواهد کرد. بلافاصله پس از تولد نوزاد، از پاشنۀ پا یا بند ناف او یک نمونه خون گرفته ‌‌می‌شود تا موارد مختلفی نظیر Rh او بررسی شود.

تیم پزشکی در صورت لزوم در مورد تزریق داروی روگام به شما تصمیم خواهد گرفت. بدون تزریق دارو ممکن است بدن شما پادتن تولید کند اما با تزریق دارو، این احتمال نزدیک به صفر است.

 با توجه به این که تعداد کمی از زنان Rh منفی، ممکن است در سه ماهۀ سوم بارداری نسبت به خون Rh مثبت جنین پادتن تولید کنند، بنابراین پزشک بین هفته‌های ۲۸ تا ۳۴ بارداری به صورت معمول، داروی روگام را تجویز می‌کند تا زمان تولد نوزاد از مشکلات مرتبط با این موضوع پیشگیری شود.

همچنین در تمامی موارد دیگری که احتمال مخلوط شدن خون شما و جنین وجود دارد، داروی روگام طبق تجویز پزشک تزریق خواهد شد. 

زردی ناشی از ناسازگاری خونی

بیماری همولیتیک نوزاد یا HDN با تخریب گلبول های قرمز جنین یا نوزاد مشخص می شود. ناسازگاری Rh می تواند باعث ایجاد HDN بسیار جدی شود، در حالی که ناسازگاری ABO معمولاً بسیار کمتر است.

هنگامی که این بیماری توسط پروتئین های Rh تحریک می شود، می تواند زندگی کودک را تهدید کند.

شایع ترین علامت HDN در نوزادان، زردی در 24 ساعت اول زندگی است. زردی می تواند شدید باشد، به ویژه زمانی که ناشی از ناسازگاری Rh باشد، و ممکن است باعث یک نوع خاصی از آسیب مغزی شود که می تواند منجر به فلج مغزی شود.

زردی، کرنیکتروس و فلج مغزی

ناسازگاری خون مادر و نوزاد می تواند عوارض مختلفی از جمله کم خونی و زردی ایجاد کند. برای ناسازگاری ABO، اثرات معمولا خفیف هستند و با گذشت زمان از بین می روند، اما با ناسازگاری Rh، عواقب آن می تواند بسیار جدی باشد.

نوزاد ممکن است با زردی شدید متولد شود که مشخصه آن تجمع ماده ای به نام بیلی روبین است. این تجمع همان چیزی است که باعث زردی مشخصه پوست و سفیدی چشم می شود.

ب ایلی روبین محصول تجزیه گلبول های قرمز است. به طور معمول، کبد بیلی روبین را پردازش می کند و آن را به روده می فرستد. در یک نوزاد مبتلا به HDN، کبد ممکن است نتواند خود را حفظ کند و نتیجه آن تجمع جدی بیلی روبین و زردی شدید است.

عواقب آن می تواند جدی باشد و شامل نوعی آسیب مغزی به نام کرنیکتروس باشد.

کرنیکتروس زمانی رخ می دهد که سطح بیلی روبین آنقدر بالا باشد که این ماده به مغز حرکت کند. نوزاد مبتلا به یرقان شدید ممکن است شروع به بی‌حالی کند و ممکن است به سختی بیدار شود، که هر دو نشانه آسیب احتمالی مغز هستند.

گروه خونی o+ و زردی نوزاد

علائم دیگر عبارتند از: ماهیچه های فلاپی پراکنده با ماهیچه های سفت و قوس کمر و گردن، گریه بلند، تب و تشنج. Kernicterus یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می شود. معمولاً برای درمان آن از نور درمانی استفاده می شود.

نور آبی به پوست نفوذ می کند و بیلی روبین را تجزیه می کند. بسته به میزان آسیب ناشی از زردی به مغز، این وضعیت ممکن است باعث فلج مغزی شود.

اگر بدترین اتفاق بیفتد و نوزادی با زردی شدید متولد شود، معمولاً برای درمان آن از نور درمانی (فوتوتراپی) استفاده می شود. برخی از نوزادان نیاز به تزریق خون خاصی به نام انتقال خون تبادلی یا تزریق گلوبولین ایمنی داخل وریدی دارند.

HDN و سایر عوارض ناسازگاری Rh، از جمله فلج مغزی، بسیار قابل پیشگیری هستند. با مراقبت های پزشکی خوب و غربالگری برای گروه های خونی، هیچ دلیلی وجود ندارد که نوزاد در معرض خطر ابتلا به زردی شدید و آسیب مغزی قرار گیرد.

همچنین ممکن است مادر و کودک ناسازگاری گروه خونی ABO داشته باشند که می تواند باعث بیماری همولیتیک نوزاد شود. با این حال، این ناسازگاری معمولاً پیامدهای جدی تری دارد. زمانی اتفاق می‌افتد که مادر از نوع O و نوزاد A، B یا AB باشد.

مانند ناسازگاری Rh، این بدان معنی است که سیستم ایمنی مادر آنتی ژن های A یا B را تشخیص نمی دهد و آنها را به عنوان مواد خارجی که باعث پاسخ ایمنی و حمله می شوند.